Eindelijk, daar ben ik weer. Zoals sommigen al weten bakte KPN Planet Internet mij een heel lelijke poets. Ik vroeg mijn telefoon- en internetaansluitingen op 16 juni, de datum waarop ik mijn huis in Utrecht zou overdragen aan de nieuwe eigenaar, af te sluiten. Op 2 juni bleek ik niet meer bij mijn e-mailaccount van Planet te kunnen en op de ochtend van 3 juni bleek mijn toegang tot internet geheel te zijn afgesloten. Meteen vroeg ik de fout ongedaan te maken en dat werd mij toegezegd, driemaal zelfs in de daarop volgende dagen, maar een week later bleek dat ik al helemaal uit het systeem van KPN Planet was gegooid en dat herstel twee weken zou duren, zodat het geen zin meer had.

Ik las begin juni bij toeval dat KPN Planet al enige tijd aan de top van de klachtenlijst bij Kassa stond, maar dat was voor mij zelfs geen schrale troost. Voor het meest noodzakelijke internetverkeer zocht ik een paar maal mijn toevlucht in de Utrechtse gemeentebibliotheek, maar dat ik even niet aan dit blog toekwam, dat wordt me hopelijk vergeven.

Mijn laatste dagen op Nederlandse bodem logeerde ik bij mijn vrienden Guido en Bernice in Hei- en Boeicop; daar kon ik gelukkig wel weer e-mailen, maar ik had er ook veel tijd nodig om er de laatste dozen uit te zoeken om het volume van mijn bagage terug te brengen tot twee grote koffers. De laatste dagen in de Dadelstraat hielp ook mijn nicht Arian me op even onvolprezen wijze als een jaar geleden, zodat mijn huis op de dag voor de overdracht geheel leeg en schoon was. Zonder de hulp van Arian, Bernice en Guido was het me opnieuw niet gelukt op tijd en compleet gepakt en gezakt door mijn vriend Aad op Schiphol te worden afgeleverd, waar Ans en Dick uit Krommenie om vijf uur klaar stonden om me naar de paspoortcontrole te begeleiden, waar we echt roerend afscheid van elkaar namen.

De reis via Lissabon naar Belo Horizonte (BH, zoals de Brazilianen de stad kortweg noemen) verliep vrijwel vlekkeloos, zodat ik om kwart vóór vier ’s middags (kwart vóór negen ’s avonds bij jullie) in Brasil voet aan wal zette. Om zes uur haalde ik op het busstation van BH de bus naar Mariana en ’s avonds om ongeveer half negen was ik thuis in een ietwat leeg ogend huis. Ik was vergeten iets eet- en drinkbaars te kopen, zodat ik het even moest stellen met een glas water uit het waterfilter.

De volgende ochtend bracht ik meteen een bezoekje aan de buurtsuper, drie of vier huizen verder en na verschillende inkopen heb ik nu voldoende leeftocht in huis om aangenaam te overleven.

Inmiddels heb ik de kennismaking met mijn hangmat vernieuwd en ettelijke keren herbevestigd, zodat we het weer goed met elkaar kunnen vinden. ’s Nachts is het veel te koud om op de veranda te slapen; de winter is hier ingetreden op het moment dat het bij jullie zomer werd en Daniele, die ik al tweemaal heb ontmoet, heeft een dikke trui aan. Iedereen memoreert hier dat het koud is, maar voor mij is het overdag uitstekend; ik schat dat het ’s middags zeker wel 25 graden is. Vanochtend om 11 uur lag ik met een boek in de hangmat, met wijds uitzicht op een vrijwel geheel blauwe lucht, waarin de eerste pipa’s of papagaio’s verschenen, de vliegers die hier heel populair zijn en waarvan ik er ’s avonds vanaf mijn veranda gemakkelijk zes of zeven tegelijk kan zien dansen en buitelen.

Op het moment dat ik dit schrijf, is het hoog tijd voor een lunch. Ook vandaag daal ik daarvoor af naar het centrum van Mariana. Als er op zondagmiddag een LAN-house of internetcafé open is, plaats ik meteen dit bericht. En anders wordt het maandagochtend. Até logo, tot binnenkort.

Verschillende bezoekers lieten me weten dat het hen niet lukte een reactie te plaatsen. Het moet niet zo moeilijk zijn: klik op de knop ‘(zoveel) reacties’ onder het bericht. Dan kom je in een scherm waar je rechts boven een venster ziet om je reactie in te typen. Vervolgens moet je een lettercombinatie intypen (om spammers te weren) en als je geen Google-account hebt, klik je op de knop Anoniem. Daarna moet je je bericht kunnen versturen. Succes!

Zo’n blog kan leuk zijn als er met regelmaat iets nieuws op is te lezen en vooral als dat dan ook nog iets belangwekkends is. Maar in mijn huidige drukke en roerige omstandigheden is dit blog eerder een beetje een blok aan mijn been. Ik wíl er wel iets op schrijven dat jullie kan boeien, niets liever eigenlijk, maar er zit te veel in mijn hoofd om er eens rustig voor te gaan zitten. Om jullie, trouwe bezoekers, niet de indruk te geven dat ik er alweer mee ben opgehouden, even een beknopt bericht, op zijn minst om jullie te groeten.
Maar er is ook voor mij zeer belangrijk nieuws te melden: op de dag na mijn 72ste verjaardag mocht ik op het Consulado-Geral do Brasil in Rotterdam mijn paspoort in ontvangst nemen dat ik er twee dagen eerder had ingeleverd. Met daarin het zo fel door mij begeerde Visto Permanente, het visum waarvan de geldigheid Indeterminado is, onbeperkt, en dat mij het recht geeft op Multiplas entradas, het meervoudig binnenkomen van Brazilië. Het visum is gedateerd op die verjaardag, mooier kon het niet. De heer Gonçalves, die mij in de ellendige gang door de Nederlandse instituties af en toe bemoedigde, zei bij de overhandiging: gaat u maar fijn van uw leven genieten! Hij kan er op rekenen dat ik alles op alles ga zetten om zijn en mijn wens in vervulling te laten gaan.
Het opruimen van mijn huis lijkt eindeloos te duren, maar op 12 juni komt de verhuizer en op 13 juni haalt de Utrechtse reinigingsdienst het laatste grofvuil van mij op in de Dadelstraat. Op 19 juni vlieg ik ’s ochtends om half zeven via Lissabon naar Belo Horizonte. Die nieuwe, in februari gestarte, verbinding van de Portugese luchtvaartmaatschappij TAP is vast en zeker voor mij en voor degenen die mij komen opzoeken bedoeld. Als de overstap in Lissabon goed verloopt, ben ik tegen het einde van de middag al op mijn bestemming. Mensen, mensen, wat een heerlijk vooruitzicht!

Natuurlijk wist ik het wel, maar deze dagen wordt het me toch nog eens extra ingepeperd: emigreren gaat niet van een leien dakje en soms van au. De vorige week pleegde ik een aantal telefoontjes over een ziektekostenverzekering en het overbruggen van de tijd tot ik dat in Brasil zal hebben geregeld. Mijn Nederlandse verzekering blijkt meteen op te houden op het moment dat de gemeente me uit de bevolkingsadministratie licht en dat gebeurt als ik op 19 juni naar Brasil vlieg. Er bestaan speciale verzekeringen voor mensen die om welke reden dan ook in het buitenland gaan wonen, maar de vriendelijke jongeman die me daarover informeerde viel stil toen ik hem antwoord gaf op de vraag naar mijn leeftijd. Als je de 65 bent gepasseerd, kom je niet meer in aanmerking voor zo’n verzekering. Het is duidelijk: op mijn leeftijd hoor je niet meer zulke grote stappen te zetten. Gewoon thuis blijven, dat is wat er van je wordt verwacht. Blijf zitten waar je zit en verroer je niet. Ik zoek toch nog even verder.

Net als vorig jaar zit ik weer veel te dubben: moet ik dit boek nu eigenlijk wel meenemen? Misschien is het wel leuk het weer eens te kunnen doorbladeren, maar straks, als ik er niet meer ben, dan heeft geen mens daar in Brasil iets aan een Nederlands boek. En als je al die dingen ziet die je in kasten en laden tegenkomt, vraag je je af: waarom heb ik dat allemaal bewáárd? Ik neem me voor in Mariana geen gewoonte te maken van bewaren. Het afval – of het nu klein- of grof- of groenafval is – wordt daar elke werkdag opgehaald; ik hoef het alleen maar in een plastic tasje aan een van de spijlen van het hek te hangen.

Soms word ik moe van al die beslommeringen en ‘s nachts halen ze me regelmatig uit mijn slaap. Daar staat natuurlijk tegenover dat ik weet waarvoor ik het doe, dat ik het mezelf aandoe en dat het niet de eerste zure appel is waar ik doorheen moet. Maar van tijd tot tijd lijkt het me een heerlijk idee als ik ‘s avonds in slaap zou kunnen vallen, om de volgende ochtend in mijn hangmat in Mariana wakker te worden van het kraaien van een haan. Het zou in ieder geval een mooie droom zijn.

In een forum op internet, waar ik informatie had gevraagd over de formaliteiten in verband met emigratie naar Brazilië, reageerde iemand: “Hardstikke goed Constant, dat je het tot duur betaald parkeerterrein verworden Nederland met
zijn benepen parkeerwachtersmentaliteit gaat verlaten de vrijheid tegemoet”. Ik begrijp niet helemaal hoe dit was bedoeld, maar meteen kwam in mij op: laat niemand denken dat ik naar Brazilië ga omdat ik genoeg heb van Nederland.
Het is waar dat ik de nodige bedenkingen heb bij allerlei ontwikkelingen in Nederland – en daarop kom ik hier zeker eens terug – maar mijn emigratie is enkel en alleen ingegeven door mijn grote liefde voor Brazilië en vooral voor de Brazilianen en hun wijze van leven.
Al tijdens mijn eerste reis door dat land, in 1995, werd ik verliefd op land en bewoners en dat is nooit meer overgegaan. Integendeel, de band die ik al snel voelde, is alleen maar sterker geworden en als ik na een reis door Brazilië terugkeerde in Utrecht, voelde ik steeds sterker heimwee naar het land dat ik beschouwde als mijn tweede vaderland en waarvan een familielid vorig jaar zei: noem het nu maar gerust je eerste vaderland. (Er is iets in het wezen van Brazilië en de Brazilianen waardoor ik het nog eerder als ‘moederland’ zie.)
Ik weet dat sommigen, als ze mijn enthousiaste verhalen over Brazilië aanhoren, denken: daar is het toch ook niet allemaal koek en ei? Dat is natuurlijk ook zo en ik wil mijn ogen niet sluiten voor wat er is aan te merken op allerlei aspecten van de Braziliaanse samenleving. Maar de positieve kanten spelen voor mij zo’n belangrijke rol dat die de doorslag gaven bij mijn beslissing de sprong te wagen. Bovendien heb ik met een aantal van mijn Braziliaanse vrienden zo’n sterke band gekregen dat ik soms bijna word verteerd door heimwee naar hen.
Ik weet het: in nuchtere Nederlandse ogen is het allemaal onvoldoende verklaring om, zeker op mijn leeftijd, me los te rukken van mijn wortels. Misschien heb ik al te veel een Braziliaanse kijk op het leven gekregen. En misschien was ik eerder in mijn leven, zonder het te weten, al een beetje Braziliaan. Toen ik een Braziliaan vertelde waardoor en waarom ik me zo tot het leven in zijn land voel aangetrokken, zei hij: je hebt vast en zeker een eerder leven in Brazilië geleefd. Dat gevoel had ik zelf al een paar maal gehad.

We zullen zien hoe mijn blik op Brazilië en de Brazilianen zich gaat ontwikkelen als ik er vanaf 19 juni 2008 echt woon. Op deze plaats doe ik er zo eerlijk mogelijk verslag van.
Até logo, tot binnenkort.

Hier opent binnenkort Constant(ino) Coolsma een blog. In juni 2008 emigreert hij naar Brazilië. Die avontuurlijke stap maakt allerlei gedachten los, zowel bij hem zelf als bij vrienden en familieleden. Soms zijn die gedachten misschien voldoende de moeite waard om ze hier aan enige openbaarheid prijs te geven. We zullen zien.