Daar liep ik door Utrecht, aan het einde van de ochtend van 16 juni, met een lege broekzak. Bij de notaris had ik de sleutels van mijn huis overgedragen aan de nieuwe eigenaar en ineens realiseerde ik mij dat ik voor het eerst sedert bijna negentien jaar als bezoeker door de stad liep en dat ik daar geen dak meer boven mijn hoofd had, geen eigen plek om naar toe te gaan. Op dat moment had ik voor het eerst echt het gevoel dat ik afscheid aan het nemen was.
Dat gevoel kwam terug toen ik mijn vrienden Guido en Bernice uitzwaaide en het was het sterkst toen ik op de ochtend van 19 juni afscheid nam op Schiphol. Ik probeerde me te realiseren hoe het moest zijn voor degenen die mij wegbrachten; ík had het vooruitzicht ruim een halve dag later in mijn thuis in Mariana te arriveren, maar de wegbrengers zagen mij uit hun gezichtsveld verdwijnen zonder zich een voorstelling te kunnen maken van de wereld waar ik naar toe ging. Opnieuw voelde ik me op zijn minst een beetje schuldig, zoals dat in de voorafgaande weken al een paar maal het geval was geweest als vrienden en familieleden mij lieten merken moeite te hebben met mijn vertrek.
In het vliegtuig vroeg ik me af hoe het eigenlijk voelde, deze reis. Het leek wel veel op een ‘gewone’ vakantiereis, maar ik wist natuurlijk ook drommels goed dat het anders was, heel definitief, de afsluiting van een groot deel van mijn leven en het begin van een nieuw deel. Dat het toch niet in volle omvang zó op mij overkwam, zal wel voor een belangrijk deel zijn veroorzaakt door het feit dat ik hier in Mariana al een half jaar woonde en dat ik daardoor sterk het gevoel had naar huis te gaan.
Nu ik hier ben en me al weer heel aardig thuis voel, houdt de vraag me bezig of het gevoel van een echt afscheid zal komen. Misschien ontwikkelt zich dat langzaam. En misschien komt het wel nooit. Ten slotte ben ik vast van plan over een jaar vakantie te houden in Nederland.
Nu kijk ik uit naar het moment dat ik thuis weer over telefoon en internet kan beschikken, zodat ik degenen die mij in Nederland dierbaar zijn weer vrij gemakkelijk zal kunnen bereiken. Ik zei het al eerder: emigreren is minder ingrijpend dan het twintig, dertig jaar geleden was, toen we geen internet hadden en veel moeite moesten doen om naar de andere kant van de wereld te bellen.