Midden op een enorme permanente markt met allerlei verkopers van kunstnijverheid, artesanato op zijn Braziliaans, in de stad Caruaru in de Braziliaanse deelstaat Pernambuco stond ik ineens in het Museu do Cordel. Cordel betekent draad of koord en de Literatura de Cordel is de verzamelnaam voor een serie simpele boekjes die vanaf ongeveer honderd jaar geleden heel populair zijn geworden in Brazilië. Tegenwoordig zal de productie minder zijn door het aanbod aan informatie en vertier via internet, maar vooral in de noord-oostelijke staten van Brazilië kom je de boekjes op markten en in gespecialiseerde winkelstalletjes nog veelvuldig tegen.
De literatura de cordel dankt zijn naam aan het feit dat de aanbieders op markten en bij feesten hun boekjes ophingen aan horizontaal uitgespannen koorden. Aanvankelijk boden de boekjes vooral spannende verhalen, op rijm gezet, over groepen boeven die het noord-oosten onveilig maakten; de bekendste boef, Lampião, roofde van de rijken en deelde een deel van de buit uit aan de armen.
De aanbieders, is mij verteld, droegen in het openbaar voor uit hun boekjes, maar op een spannend moment in het verhaal stopten ze hun voordracht en konden de nieuwsgierige toehoorders een exemplaar kopen om van de afloop van het verhaal te kunnen genieten; een antieke vorm van de cliffhanger.
Ik ben ook boekjes tegengekomen over religieuze onderwerpen en over veilig vrijen en het voorkomen van geslachtsziekten. De literatura de cordel had en heeft ook een opvoedkundige taak.
De boekjes hebben vrijwel altijd een omslag dat is gedrukt met behulp van op houtsnijwerk gebaseerde cliché’s. Het houtsnijwerk is eenvoudig, maar vaak heel aansprekend.
Het Museu de Cordel in Caruaru (PE) was ooit opgezet door een erkende specialist op het gebied van de cordel-geschiedenis. Toen ik het ontdekte werd het gerund door zijn zoon. Behalve een omvangrijke collectie boekjes was er ook een mooie collectie cliché’s te bewonderen en enkele drukpersen.

Op het op stof gedrukte plakaat  staat Museu do cordel – Lembrança de Caruaru, Cordelmuseum – Herinnering aan Caruaru.

Klik op de foto om hem groter te zien.