Bert Ernste laat op zijn hoogst interessante fotosite zien hoe belangrijk het is dat je tijdens stadswandelingen ook eens omhoog kijkt. Laat je dat na, dan ontgaat je veel interessants, bijvoorbeeld ook op de Utrechtse grachten.
Hier in Brazilië moet je daar niet te scheutig mee zijn, want stoepen zijn hier vaak zo hobbelig of vol kuilen dat je al je aandacht nodig hebt voor waar je je voeten neerzet.
Maar ook dan kom je vaak interessante dingen tegen. Ik herinner me dat een docent op een kunstacademie met zijn studenten de straat op was gegaan en hen afdrukken had laten maken van met inkt ingesmeerde deksels van allerlei putten. Zelf vallen me soms de kleinere putdeksels op van telefoon, elektriciteit, gas en waterleiding, zoals deze in Mariana MG.
In de tijd dat hier in de deelstaat Minas Gerais veel goud en edelstenen werden gedolven werd een deel van de verworven rijkdom omgezet in vaak prachtige bouwwerken in barokke stijl.
Deze kerk staat in Padre Viegas, waar we eerder al een grotendeels glazen kapelletje zagen bij een alambique of cachaçastokerij. Padre Viegas, nu een distríto van Mariana, is maar een klein plaatsje. Desalniettemin heeft deze kerk forse afmetingen; vroeger was vrijwel elke inwoner hier rooms-katholiek.
Mariana, mijn woonplaats in de deelstaat Minas Gerais, is gebouwd in de bergen. Dat is goed te zien aan alle steile hellingen. Niet veel straten lopen hier horizontaal.
Op deze foto is te zien wat voor kunststukjes moesten worden uitgehaald om al te veel omlopen te voorkomen.
Wijlen mijn vriend Augusto liet mij kennismaken met Padre Viegas, vroeger een aparte gemeente, nu een distrito van Mariana. Het is een schat van een dorpje met een kleine kern en allerlei buitenhuizen op landgoed-achtige percelen er omheen. Op één van die buitenplaatsen woonde een collega van Augusto, ook advocaat. Zijn vrouw had er haar eigen bedoening, een alambique of cachaçastokerij. De cachaça, de grondstof voor caipirinhas, wordt gestookt uit cana of suikerriet. De cachaça uit deze alambique is heel verfijnd van smaak en eigenlijk is het zonde om hem in een caipirinha te verstoppen. Het merk: Duas Gotas, twee druppels. Het spreekt voor zich dat het daar meestal niet bij bleef.
Als je het terrein op kwam rijden, viel meteen een intrigerend gebouwtje in het oog. Langs de toegangsweg naar het woonhuis stond een kleine kapel waarvan de wanden grotendeels bestonden uit flessen. Daardoor had het interieur een heel licht karakter.
Dit is vermoedelijk lang geleden begonnen als een kerkhof, maar het kerkje van Santana in de linker bovenhoek staat er nu buiten en de begraafplaats is enorm uitgegroeid. Het is de belangrijkste begraafplaats van Mariana, waar ik woon, en het terrein is sedert kort helemaal vol. Wie hier nu begraven wil worden, zal niet meer ‘ter aarde worden besteld’. Hoger op de heuvel zijn een paar gebouwtjes neergezet met een soort kluizen waarin de grafkisten worden bijgezet.
Van rust kun je hier bijna niet meer spreken, en van ruimte al helemaal niet meer. Soms staan de graftombes vrijwel tegen elkaar aan en de gangetjes waarlangs je een graf moet zien te bereiken zijn soms zo smal dat je je er schrijlings doorheen moet wurmen.
Wat een immens verschil met het kerkhof van Cocais, dat gisteren op dit blog rust en ruimte uitstraalde.
Mijn vader heeft mij nieuwsgierig gemaakt. Toen hij eindelijk een autootje had, een 2CV, gingen we, als ik bij mijn ouders logeerde, er vaak ‘s avonds even op uit voor tochtjes door de Zuid-Limburgse holle wegen. Ik herinner me dat hij tijdens zo’n ritje zei: hé, wat is dat voor een weggetje? Een zijweggetje dat hem niet eerder was opgevallen. Hij vroeg me te stoppen en het weggetje in te slaan. Na een kort stukje liep het uit op een weiland en moesten we omkeren, maar wel na van een onbekend mooi uitzicht te hebben genoten.
Ook hier in Brazilië heeft die nieuwsgierigheid me meer dan eens gebracht op plekken die in de reisgidsen niet zijn te vinden. Tussen de bekende cidades históricas, de historische steden, liggen vaak piepkleine stadjes, kennelijk ontstaan omdat er ergens goud of edelstenen waren gevonden. Het is klein grut, vergeleken met de bekende historische steden, maar daarom beslist niet minder interessant. Zo kwam ik op één van mijn tochten vanuit Mariana terecht in Cocais, een klein en doodstil plaatsje met dit eenvoudige, maar mooie kerkje.
Sedert mijn immigratie in Brazilië, in 2008, woon ik in het stadje Mariana, in de deelstaat Minas Gerais (MG). Mariana heeft een mooi historisch centrum en aan het stratenplan kun je zien dat het een bewust ontworpen stad is: alle straten staan haaks op elkaar. Maar vrijwel geen enkele straat loopt horizontaal: Mariana is gebouwd op heuvels en daardoor is het stadje rijk aan steile tot zeer steile hellingen. Mariana is aan het eind van de zeventiende eeuw gebouwd als hoofdstad voor de deelstaat. Lang heeft die mooie functie overigens niet geduurd. Al na enkele decennia werd het bestuursstokje overgenomen door het naburige Ouro Preto. En inmiddels vervult Belo Horizonte, één van de grootste steden van Brazilië, de functie van hoofdstad van Minas Gerais.
Op de foto een doorkijk naar de twee kerken en het oorspronkelijke bestuursgebouw van de deelstaat (nu zetel van de gemeenteraad, rechts onder de kerk in het midden), die samen het hart van het historische centrum van Mariana vormen.
Als je op de foto klikt, krijg je hem groter te zien.
Apple toont reclames in plaats van het plaatsje Lavras Novas MG
Helaas, het beeld dat in mijn herinnering opdoemt, kan ik niet meer laten zien. Uit de nalatenschap van mijn opa Coolsma kreeg ik een stapel stafkaarten die met elkaar heel Nederland in beeld brachten. Ze stamden uit ongeveer 1920 en ze hadden een handzaam formaat, in mijn herinnering ongeveer 30cm hoog en iets minder breed, dubbelgevouwen, dus gemakkelijk mee te nemen tijdens een wandeling of fietstocht. Ze waren op een linnen ondergrond geplakt, wat ze zo ongeveer het eeuwige leven gaf. Tja, het waren de jaren waarin leveranciers er nog niet op uit waren ervoor te zorgen dat je je aankoop na een jaar of zelfs vijf jaar zou moeten vernieuwen. Ik kreeg de kaarten in de jaren dat ik nog niet eens een fiets had (die kreeg ik pas omstreeks mijn 16de of 17de jaar) en ik reisde er ‘virtueel’ mee. Zo tekende ik de meest rechtstreekse route van Sittard (waar ik woonde) naar Groningen (waar opa resideerde). Ik droomde dat ik op de fiets de ongeveer 300km zou afleggen.
Ik heb altijd een groot zwak voor wegenkaarten gehad, ongetwijfeld vanwege mijn hang naar reizen en trekken. Toen ik zelf een auto’tje had, kon ik het niet laten om vóór elke reis bij de ANWB de zeer gedetailleerde, voor leden gratis routebeschrijvingen te halen en in Frankrijk legde ik in de loop van vele vakanties een uitgebreide collectie Michelinkaarten aan en kocht ik vervolgens ook een populaire uitvoering van staf- of topografische kaarten die met elkaar heel Frankrijk voor me openlegden.
Ik heb ze allemaal weggegeven toen ik naar Brasil verhuisde en ik kan er nu dus geen afbeeldingen meer van laten zien. Overigens kocht ik hier opnieuw enkele wegenkaarten, die in kwaliteit helaas nog niet echt kunnen tippen aan wat ik in Europa gewend was, maar er zit verbetering in. Sedert enkele jaren dacht ik kaarten minder nodig te hebben. Ik beschik hier over een Tomtom en die is redelijk bruikbaar, maar af en toe blijkt die toch niet onbelangrijke toeristische plekken niet te kennen. Gelukkig, denk je dan, dat Apple een jaar of wat geleden zich ook op het topografische pad heeft begeven, met de nodige tamtam en pretenties. Maar op de eerste lichting kwam meteen veel kritiek, en terecht, want van de plattegrond van mijn woonplaats Mariana klopte weinig. Er stonden blokken groen als park gemarkeerd, waar in werkelijkheid geen groen was te bekennen, straten maakten bochten die in werkelijkheid niet bestonden en als je naar de Terminal Rodoviária, het busstation, wilde koersen, werd je hardnekkig naar het busstation in het naburige Ouro Preto verwezen.
Recent heb ik de nieuwste versie van de kaartenapplicatie van Apple op mijn computer geïnstalleerd. Die zou sterk zijn verbeterd. Dat valt tegen: het busstation in Mariana lijkt nog steeds niet te bestaan. Het staat wel op de kaart, maar met de zoekfunctie komt het nog steeds niet boven water. En recent zocht ik de route naar Lavras Novas, een distrito van Mariana‘s zusterstad Ouro Preto; een distrito is een op enige afstand gelegen afzonderlijke kern. Het is een klein plaatsje, maar het is een toeristische trekpleister en dus alleszins de moeite waard op de kaart te worden aangegeven.
Maar als ik invul dat ik naar ‘Lavras Novas, Minas Gerais’ wil, komt het plaatsje zelf niet in beeld. Wel word ik om de oren en ogen geslagen met allerlei bedrijven in de zeer wijde omgeving (tot wel 100km weg), die Lavras Novas (Braziliaans voor ‘nieuwe delf- of vindplaatsen’) in de naam hebben. Ik dacht: ik zal wel iets fout hebben gedaan, dus ik begon nog eens opnieuw, maar helaas met hetzelfde resultaat. Zie de afbeelding. De spelden op de kaart verwijzen naar een timmerfabriek, een bakkerij annex lunchroom, een zaak die edelstenen verkoopt en ze zelf misschien ook delft en een transportbedrijf.
Ook Google Maps maakt er een onbruikbaar potje van. Lavras Novas staat op de kaart, dat mag gezegd worden, maar waar precies het centrum is, wordt niet duidelijk. En je kunt op de kaart niet zien of de vroegere zandweg inmiddels is geasfalteerd (wat wel zo schijnt te zijn) en de enige merkpunten zijn de VVV en drie pousadas, eenvoudige hotels. Vergroot je de kaart nog wat, dan verschijnen een restaurant en het postkantoor, maar de toeristische trekpleisters, onder andere watervallen, zijn niet te bekennen.
Ik vind het een ramp zoals de terreur van de reclame overal voortwoekert en de werkelijk belangrijke dingen in de wereld en soms in het leven aan het oog onttrekt. In plaats van de wereld open te leggen is het internet hard bezig de werkelijke wereld aan het zicht te onttrekken. Of bestaat de werkelijke wereld inmiddels al uit reclame? Je zou het haast gaan denken. Een tijdje geleden moest ik voor een staaroperatie naar het ziekenhuis in Ouro Preto. Google wist het niet aan te wijzen; ik vond wel de straat, maar zonder nadere indicatie.
Toch maar terug naar de papieren kaart, zolang die niet vergeven is van de reclame.
Nog een naschrift over kaartenmakers. Ik kwam, ook op internet, een kaartenaanbieder tegen, als ik het me goed herinner in Duitsland. Als iets Duits is, heb ik nog steeds de neiging te denken: dan zal de kwaliteit wel te vertrouwen zijn. Alvorens de applicatie aan te schaffen keek ik naar mijn eigen omgeving. Er bleek van alles niet te kloppen. Ik meldde het bij de kaartenmaker, die wat verongelijkt reageerde met de opmerking: meestal hebben mensen de kaart niet nodig in de buurt van hun eigen huis. Toen schreef ik hem: ik controleerde of ik bezoekers kon aanraden uw kaart te gebruiken, zodat ze me gemakkelijk kunnen vinden. En aan de situatie die je zelf goed kent, kun je de kwaliteit van een kaart afmeten. Hij moest toegeven dat ik daarin gelijk had. Het is dus erg oppassen geblazen met kaarten op internet.
Aanvulling/correctie: Google Maps geeft een zo te zien volledige routebeschrijving van mijn huis naar Lavras Novas. Ik ga hem binnenkort eens testen.
Onze digitale revolutie heeft ook een nieuwe emancipatiegolf veroorzaakt, in die zin dat iedereen, ongeacht zijn kennis, ervaring, intelligentie, ieder ogenblik de hele wereld kan laten weten wat hij van alles vindt. Hofland, de Groene, 24-04-2012
