In reactie op mijn eerste bijdrage aan dit weblog, over een in mijn ogen verbazingwekkend optreden van een marechaussee op Schiphol, schreef een goede vriend mij: “Ik weet wel zeker dat jij op den duur ook in Brazilië spanningen en kwesties tussen enerzijds en anderzijds zal ervaren”. Dat ‘op den duur’ had hij kunnen weglaten, want al voordat ik hier was komen wonen was me duidelijk geworden dat er hier heel wat schort aan de verhoudingen in de samenleving (in sommige opzichten veel meer dan in Nederland), aan de wijze waarop politiek wordt bedreven en aan de mate waarin het gros van de burgers invloed kan uitoefenen op de gang van zaken in de samenleving.
Toch zal ik het daarover hier niet hebben, tenzij het me nuttig lijkt om er mijn mening over omstandigheden in Nederland mee te verduidelijken. Ik heb er een goede reden voor om het hier over ontwikkelingen in Nederland te hebben: ik heb mijn hele volwassen leven lang in Nederland het kiesrecht uitgeoefend en ook nu nog mag ik in Nederland mijn democratische rechten uitoefenen. Daarom voel ik mij nog steeds tot op zekere hoogte medeverantwoordelijk voor de politieke en maatschappelijke gang van zaken in Nederland. Bovendien merk ik ook vanuit Brazilië dat Nederland nog steeds niet heeft afgeleerd het vingertje van de schoolmeester op te steken als het vindt dat het elders op de wereld niet goed gaat. Een land dat meent de rest van de wereld de les te mogen lezen verdient het zelf extra-kritisch te worden beoordeeld, vind ik.
Inderdaad kunnen Nederlanders niet zo goed tegen kritiek uit het buitenland. Nederlandse expats die een aantal jaren terug in het magazine van de Volkskrant kritiek hadden op Nederland, kregen een ware brievenlawine over zich heen. Nou zullen er onder die expats ook best zeurpieten geweest zijn, maar de teneur was dat die critici hun mond moesten houden.
Zelf had ik ook al eens zo’n ervaring. Hij is hier te vinden (laatste blokje):
http://www.ernste.net/nederland/kort2.html,
maar staat ook hieronder.
* Verongelijkte autochtonen
2005/12 – Wie in het buitenland woont, krijgt iets moois: ervaring met leven in een andere cultuur. Daarvoor hoef je echt maar één grens over, naar Duitsland of naar België. Maar gewoond hebben in het buitenland heeft ook een nadeel. Je blijft de rest van je leven vergelijken en dus heb je een scherpere blik voor de minder goede kanten van Nederland.
Veel Nederlanders die nooit buiten Nederland hebben gewoond kunnen slecht tegen die kritiek en zeggen dan verongelijkt dat je maar (weer) in het buitenland moet gaan wonen. Alsof je niet, ondanks nadelen die je ziet, voor Nederland zou mogen kiezen. Er is inderdaad ook veel goeds in Nederland. Maar dan hoef je toch niet je mond te houden over wat er mis is?
Zo maakte ik op een verjaarspartijtje de vergelijking tussen Portugal en Nederland. Door de lage lonen in Portugal zijn daar veel meer en uitgebreidere diensten dan in Nederland, zoals bijvoorbeeld crèches met ruime openingstijden. Nederland is rijk in spullen, maar vaak arm in diensten, vond ik. Een van de medefeestgangers keek me geschokt aan en zei: “dat klinkt als een waardeoordeel”. Ik was op mijn beurt stomverbaasd, want ik snapte het probleem niet. “Dat is het ook, ik vind Nederland armoedig op het gebied van dienstverlening.” Mijn gesprekspartner draaide zich om en heeft me die avond niet meer aangekeken.
Dergelijke reacties verschenen onlangs ook in de Volkskrant naar aanleiding van een aantal negatieve oordelen over Nederland in Volkskrant Magazine van zogenoemde expats, Nederlanders die in het buitenland wonen. Wat vreselijk provinciaals om niet tegen kritiek op Nederland te kunnen. Je hoeft het niet met alles eens te zijn, maar een volwassen land moet wel tegen kritiek kunnen en niet zo verongelijkt reageren.
Overigen moet ik aan het voorgaande toevoegen dat ik Nederland óók veel meer ben gaan waarderen juist door mijn buitenlandse ervaringen. Een aantal zaken zijn in Nederland fantastisch geregeld in vergelijking met vele buitenlanden.
Ik denk aan de gezondheidszorg (ondanks de zorgelijke toenemende macht van de verzekeringsmaatschappijen en een aantal andere knelpunten), het sociale vangnet (ondanks een aantal schrijnende gevallen van doorgeschoten regelzucht) en dergelijke.
Kortom: buitenlandse ervaring maakt je volgens mij scherper in het zien van de goede én de slechte kanten van Nederland.
Nadeel: je blijft vergelijken en dat is wel eens vermoeiend. (Zie: http://www.ernste.net/brazilie/wenwereld.html.)
Waarom zo weinig reacties op dit forum? Een paar mogelijkheden (meerdere antwoorden mogelijk):
[ ] Maatschappijkritiek is uit
[ ] Mensen hebben geen tijd (zijn druk, druk, druk)
[ ] Lezers van dit blog zijn het hartgrondig met schrijver oneens, maar willen hem niet voor het hoofd stoten. (Nederland is consensusgericht, kritiek wordt niet gewaardeerd, discussie liefst vermeden.)
[ ] Andere reden, namelijk
Toelichting:
———
Maatschappijkritiek is niet (helemaal) uit, denk ik. Daarvoor hoor ik nog te vaak kritische opmerkingen, de laatste tijd vooral over wat ineens overal ‘populisme’ wordt genoemd. Velen lijken mij bang voor de volgende verkiezingen, vooral voor de Tweede Kamer. Stel je voor dat Wilders aan het roer komt te staan!
Als ik mijn kritische geluid over de Nederlandse democratie liet en laat horen, krijg ik als reactie vaak: OK, onze democratie is niet ideaal, maar het is het beste wat we hebben. Inmiddels hebben we, vrees ik, daarmee wat gemakzuchtig de democratie in Nederland langzaam laten verloederen. En nu de kiezers een kant op dreigen te gaan die we niet willen, gaan er ineens stemmen op om de democratie weer in handen te geven van ‘de elite’, de ‘aristocratie’ en dergelijke. Daarmee wordt, vrees ik, de kloof tussen de kiezers en de overheden nóg groter en wordt het nóg moeilijker Nederland op een bestendige manier te regeren.
De fout is al veel en veel eerder gemaakt. Ten tijde van de Europese verkiezingen slaakte een betrokken burger in een discussie op de site van NRC Handelsblad de verzuchting (ik geef die in mijn eigen woorden weer): als ik niet in staat word geacht mijn eigen burgemeester te kiezen, waarom zou ik dan wel in staat zijn een verantwoorde stem uit te brengen voor een Europees parlement?
Ik denk dat daar een belangrijk antwoord in schuilt op de vraag waarom de democratie in Nederland nog maar zo weinig enthousiasme weet op te wekken: ook de meelevende en zeer betrokken kiezers hebben het gevoel dat ze als stemvee mogen komen opdraven als het de politiek even goed uitkomt. Als bij volgende verkiezingen Wilders veel stemmen krijgt, zijn daar, vermoed ik, veel proteststemmen bij van weldenkende kiezers die niet opnieuw een stem willen uitbrengen op één van de gevestigde partijen waarvan je niet meer weet welke kant ze na de verkiezingen op gaan met jouw stem. Daar zijn vast mensen bij die helemaal niet veel op hebben met de ideeën van Wilders, maar die onze politici nóg een keer wakker proberen te schudden. En misschien ook wel van kiezers die denken: als er toch niet echt naar me wordt geluisterd, wat doet het er dan toe op wie ik stem?
We hadden al veel langer moeten nadenken over het moderniseren van de democratie in Nederland. En dat zou niet moeten worden overgelaten aan de huidige politieke ‘elites’. Die hebben nu al vele jaren laten zien dat ze geen goede kijk hebben op wat er mis is in ons stelsel. Laten we niet verwachten dat zij een beter systeem kunnen of willen bedenken. Het is net als in de wereld van de banken: de meesten die verantwoordelijk waren voor de kredietcrisis zitten nog steeds aan de bestuurstafels. Vandaag las ik net een bericht waarin een bank waarschuwt dat men alweer bezig is onverantwoorde risico’s te lopen. Treedt de politiek daar tegen op?
Laten we wakker worden, voordat het écht te laat is.
1) Vandaag had ik weer zo’n moment dat ik hier in Brazilië dacht: het Nederlandse sociale systeem is toch geweldig (vergelijkenderwijs dan). De metselaar kwam met zijn ‘hulpje’. Dat ‘hulpje’ blijkt een oudere man te zijn, die de pensioengerechtigde leeftijd ver voorbij is. In Brazilië zijn de lonen en dus de pensioenen laag en ook nog eens sterk in waarde achteruit gegaan doordat de indexering ver achterbleef bij de inflatie. Hij moet dus blijven werken.
2) Daarna dacht ik echter ook dat de Nederlandse politiek het spoor goed bijster is. Vandaag kwam het Rapport Davids uit over hoe Nederland (kabinet Balkenende) ertoe kwam om aan de Irakoorlog mee te doen. Daar wordt je dan weer niet vrolijk van. Volkenrechtelijke basis onvoldoende, kamer onvolledig geïnformeerd en ga zo maar door. Dat dat in Nederland, in een democratie kan. Nou ja, waar Balkenende krampachtig dit onderzoek tegen probeerde houden, wisten we natuurlijk al lang dat het niet goed zat.
3) Dit wordt een tweegesprek geloof ik, Constant.
Maatschappijkritiek lijkt uit te zijn, als ik zo om mij heen kijk, zeker na de financieel-economische crisis. Je hoort nog maar weinig over milieubeleid, een ander soort economie (van het genoeg), het is ‘business as usual’ wat de klok slaat. Misschien is dat slechts schijn.
Een Frans pamflet getiteld ‘Verontwaardigt U!’ roept op tot het maken van een einde aan de heersende onverschilligheid en staat verrassenderwijs op de bestsellerlijsten.
http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2011/01/21/%E2%80%98indignez-vous%E2%80%99-wees-woest.
Hier de Franse tekst van het pamflet: http://www.millebabords.org/IMG/pdf/INDIGNEZ_VOUS.pdf.
De Engelse vertalingen, die ik zag, waren niet best. Als iemand een goede vindt, laat het weten.
Groet!
Bert Ernste
Twitter: http://www.twitter.com/berternste
Web: http://www.ernste.net/